آیت الله العظمی شبیری زنجانی
۴ فروردین ۱۴۰۱
مطلبی می‌خواهم عرض کنم که مشهور در حوزه‌ها نیست اما به نظر ثابت است. تفسیر فخر رازی، همه‌اش مال فخر رازی نیست بلکه بعد از فوت فخر رازی شخص دیگری آن را ادامه داده است و بعد هم او فوت کرده است و نفر سومی باقی را نوشته است اما عمده آن از فخر رازی است و بخش کمی از آن مربوط به این دو نفر دیگر است. شهاب الدین خویی بخشی از آن را نوشته است و بعد از فوت او نجم الدین قمولی باقی را تمام کرده است. حالا اینکه تا کجا مال فخر رازی است و چقدر آن از دیگری است در کتاب‌های معمولی نیست و من هم ندیدم جایی تعیین کرده باشند البته اصل اینکه این فخر رازی همه تفسیر را تمام نکرده است در کتب دیگر هم مذکور است و حتی در … (۳:۵۶) الاحباب هم هست. در کشف الظنون هم آمده است.
از مرحوم آیت الله زاده مازندرانی شنیدم که ایشان می‌گفت من یک نسخه خطی از تفسیر فخر رازی دیدم که آنجا، جایش را تعیین کرده بود که تا کجا از فخر رازی است اما ذکر نکرد که کجا بود.
من تفسیر آیه شریفه «إِنَّا فَتَحْنَا لَکَ فَتْحاً مُبِیناً لِیَغْفِرَ لَکَ اللَّهُ مَا تَقَدَّمَ مِنْ ذَنْبِکَ وَ مَا تَأَخَّرَ» (الفتح ۱ و ۲) را نگاه غیر مستوفی کردم، تاریخی که متناسب با زمان فخر رازی است تا همین سوره فتح است. فخر رازی در شوال ۶۰۶ قمری فوت کرده است و مطالب قبل تاریخ دارد و سوره فتح هم تاریخ داد که ۶۰۳ قمری است که سه سال قبل از فوت فخر رازی است ولی آنهای دیگر را در سابق که نگاه کردم تقریبا ۶۰ یا ۷۰ سال بعد از فخر رازی فوت کرده‌اند و آنها مناسب با این تاریخ‌ها نیست.
چیز دیگری هم من وقت نکردم نگاه کنم و سابق دیده بودم این بود که فخر رازی اسم خودش را در سوره‌هایی که تفسیر کرده ذکر کرده است ولی این اواخر حتی در بخشی از قسمت‌ها که تاریخ هم دارد، اسمی از او ذکر نشده است. آنها که اسمش ذکر شده است که قطعی است که مال خود فخر رازی است و آن چند تایی هم که ذکر نشده است چون تاریخش با فخر رازی سازگار است و با آن دو نفر دیگر تطبیق نمی‌کند باید مال خود فخر رازی باشد.